Indian Industry 1991-2016

Indian Industry 1991-2016

The face of Indian industry has changed unrecognisably in the last 25 years and none can dispute that.

The growth in various sectors of Indian Industry in the last 25 years is phenomenal. Indian IT industry exported about $100 million in 1991 where as in 2016 it exported $ 100 billion that is a 1000 times growth ! Indian IT companies have become multinationals and are rivaling the biggest and the best in the world. Car production used to be about 1 lakh cars in 1991 which has reached nearly 25 lakhs last year and both Indian and foreign companies are doing their design and development of many new models within India. Today India has the world's largest producers of two wheelers and tractors. Telecom services have grown phenomenally and from 25 million landlines it has increased to about 50 million landlines and about a billion mobile phones. ISRO has now launched over 130 satellites from its own rockets and out of which nearly 50 are foreign satellites. In the nuclear program both for energy and weapons Indian scientists and engineers have demonstrated the ability to design and develop not only natural Uranium based reactors of 220, 540 and 700 MW but also next generation of reactors like Fast Breeders as well as Thermonuclear weapons and nuclear submarines. Indian financial sector consisting of Banks, stock markets, commodity markets etc have all modernised and India has a truly sophisticated financial sector that has surpassed many developed economies in technological superiority. India has a large base in petrochemicals, manmade fibres, plastics, oil refining, pharmaceuticals, urea and agro-chemicals and its companies in these sectors are respected all over the world for their size and sophistication. In fact just as India has become the IT services hub for the world it is also being called the Pharmacy for the world particularly in generic drugs. It is often said that India missed the bus in electronics, in fact India imports almost all of its electronics in finished or component form. However due to new developments in computer applications many of them generated by Indian engineers in Silicon Valley, like Suhas Patil, Prabhu Goel, Raj Singh, Prakash Bhalerao, Rajiv Madhavan etc the process of electronic microchip production has been neatly divided into design & testing and manufacture. Now many cutting edge chips for the world are being designed and tested in Bengaluru, Hyderabad, Pune, Gurugram etc while they are manufactured elsewhere in China, Taiwan, South Korea, US etc. It is to be noted that about 80% of value add in chip industry occurs at design and testing stage and only 20% at the fabrication stage.

While Indian industry was in not of global scale in '91, today in many sectors they are in the top 5 in the world. More over they have spread their wings globally and own telecom, steel, aluminum, automobiles, Oil and Gas, coal mines, consumer goods businesses in other parts of the world including developed economies. They have shown their management skills by turning around successfully many industries which were sick, closed or not very profitable in other countries.

This qualitative and quantitative description of change in Indian industry in the last 25 years can go on and on for which there is not much space here and we can come back to some specific features later but it is important to touch briefly on what factors or new phenomena have driven this qualitative and quantitative growth.

Let us briefly look at what happened in the 25 years before 1991.

Was their growth in the industry in quantity and quality during 1966-91?

Yes of course. Looking at Steel, Automobiles, IT, Pharma, Energy, Textiles, Telecom, Space, Nuclear etc there was considerable growth in both quantity and quality during 1966-91. For example the sophistication of textile industry increased greatly with the new technologies in weaving, spinning, processing etc coming in the 80's. When these sophisticated technologies became accessible to small and medium powerlooms in the 80's most composite mills in Mumbai, Ahmedabad, Kanpur, Delhi etc closed down and became real estate companies. There was also the growth of indigenous polyester fibre production. Similarly while the number of telephones increased to 25 million the quality of telecom network started changing with the introduction of C-DoTs digital exchanges and the coming into being of STD facility and the mushrooming of STD public booths in the late 80's. The hitech and strategic sectors of nuclear and space too had grown from infancy in the 1960's to considerable growth by 1991. From small sounding rockets to launching our own satellite Rohini in our own rocket SLV-3 and from research reactors in Trombay to designing and operating our own 220 MW pressurised heavy water reactors. Till recently the largest digital project in the world was the Indian Railways Passenger Reservation System built by the persistent efforts of CMC. In fact it is the success of this digital project that affected 100s of millions of people that led to acceptance of the new computer technology by ordinary people, trade unions, politicians etc. Indian computer architects had designed the Param super computer in CDAC and IT services industry was growing due to TCS, CMC and later Infosys, WIPRO and HCL reaching an export of about $100 million. Large steel mills had come into being in Durgapur, Rourkela, Bhilai and Bokaro from the initial start in Tata Steel in Jamshedpur. The automobile industry had its own base in two wheelers and had brought in the new Japanese models from Suzuki at Maruti which were far superior to the  existing cars from Premier Automobiles (FIAT), Hindustan Motors.

Clearly the eighties had laid the ground work of modernisation that led to the explosion after liberalisation in 1991.

However what was lacking was competition both global and local and along with it global opportunities. It is this opening up in 1991 that accelerated the industry's growth beyond anybody's expectations.

Briefly we can identify five major features in the current industrial scenario

1) Dynamism caused by global and local competition.

Protection from foreign competition and domestic licensing regime which had led to monopolies which faced neither domestic nor foreign competition had led many industries take a laid back attitude towards innovation, quality, design, production efficiency and management skills. Global and local competition energised many to change and become globally competitive and even become multinationals. In an article "Prowling Tigers" the magazine Economist reported that between 2006 and 2010 Indian companies bought 754 companies abroad and invested 7500 crore dollars. TCS, Infosys, HCL, Wipro, Tech-Mahindra etc earn over 90% of their revenue from their operations abroad. Many groups like Tatas, Aditya Birla, Essar, Vedanta, Videocon, Sun Pharma, Dr Reddy, JSW, ONGC, Reliance Industries etc earn sizable revenue from operations abroad. It is also true that those who could not face the challenges arising out of global and local competition went out of business. Today there are many innovations in manufacturing and services by Indian companies in IT, Financial markets, automobile, pharmaceuticals, petrochemicals and industrial management, which have made a mark in global markets.

2) Access to global capital and markets and the emergence of Indian multinationals

Many large business houses have had easy access to foreign capital in the form of GDRs, ADRs, private equity and hedge funds, as well as through Indian and foreign share listing, issuing bonds in other countries, loans from foreign banks at lower interests etc. Many start ups have had access to global venture capitalists. This has led to their growth in India as well as abroad. For example Tata Group could not have bought Corus or Jaguar-Land Rover or Tetley or many hotels abroad without such access to foreign capital. Kumar Birla could not have bought Novelis one of the largest producers of Aluminum in the world without such funding. Similarly almost all the IT companies bought by TCS, Infosys, Wipro, HCL etc abroad are financed by foreign capital so also other such acquisitions in the Pharma sector by Indian companies and so on. For the last 15 years venture capital from US, Japan etc is funding many start ups in India mainly in the IT sector.

Similarly with a change in the mindset due to globalisation every entrepreneur has to design his enterprise from day one to be ready for global competition and if successful to look for export markets.

3) Quality consciousness in manufacturing and services.

In the last 25 years thousands of Indian businesses have improved their manufacturing and services processes so that a very large number have the highest ratings in CMMI in IT and in other sectors have adopted ISO standards, efficiency and quality improvement methods like Kaizen, Six Sigma, Malcolm Baldridge, Total Preventive Maintenance, Total Quality Maintenance, Quality Circles, Zero Defect Manufacture etc.

4) Smart Manufacturing

The received wisdom after Henry Ford's success in assembly line manufacturing has been that if one has large scale and integrated manufacturing under one roof then one achieves economies of scale. However times have now changed and Japanese have innovated "Just in Time" manufacturing and Distributed Manufacturing and German-American innovations in IT enabled Enterprise Resource Planning have further revolutionised manufacturing efficiencies. Indian companies post 90's have been quick to adopt these and achieve high efficiencies both in large and medium volumes.

Today India may not have reached the manufacturing scales of China but is technically ready for high growth in manufacturing, if not for export markets which are in doldrums but for domestic consumers.

5) Frugal Engineering and solutions for  the Bottom of the Pyramid

India is slowly becoming known for innovating low cost designs in products and services which can serve over 5 billion of world's population. Carlos Ghosn CEO of the French Renault Motors and Japanese Nissan Motors has hailed it as Frugal Engineering and invested in India in a large R&D effort. Tata's Nano, Swachh etc attracted global attention primarily because of the low cost in Research and Development and a new design strategy described by well known American management guru C K Prahlad as aiming at the "Bottom of the income Pyramid"

This is a very brief look down the lane of where Indian industry has reached in the last 25 years. A natural question would be why did not industrial policy change towards liberalisation and globalisation earlier ? The answers to that lie in post-independence Political Economy of India and need another segment even for a brief discussion.

Indian Industry post liberalisation 1991-2016

My article in Prajavani on developments in Indian Industry in the last 25 years post-liberalisation 

Prajavani August 5, 2016

http://epaper.prajavani.net/pv_fs/080516/stories/pv_b5_all_gc05_pg09_Story_2.jpg

ಆರ್ಥಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗೆ 25

ಲೈಸನ್ಸ್ ರಾಜ್‌ನಿಂದ ಜಾಗತಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸವಾಲುಗಳ ಕಡೆಗೆ

ಶಿವಾನಂದ ಕಣವಿ

  

ಕಳೆದ 25 ವರುಷಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಉದ್ದಿಮೆಯ ಚಹರೆ ಪೂರ್ತಿ ಬದಲಾಗಿದೆ. ವಿವಿಧ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಆದ ಪ್ರಗತಿ ಯಾರನ್ನಾದರೂ ಬೆರಗುಗೊಳಿಸುವಂತಿದೆ. 1991ರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 10 ಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ನಿರ್ಯಾತ ಮಾಡಿದ ನಮ್ಮ ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ಕಳೆದ ವರುಷ 10 ಸಾವಿರ ಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ನಿರ್ಯಾತದಿಂದ ಗಳಿಸಿದವು ಅಂದರೆ ಸಾವಿರ ಪಟ್ಟಿನ ಅಗಾಧ ಬೆಳವಣಿಗೆ.

ನಮ್ಮ ಐಟಿ ಕಂಪನಿಗಳು ಬಹು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿದ್ದು ಜಗತ್ತಿನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ಕಂಪನಿಗಳೊಡನೆ ಸರಿ ಸಾಟಿಯಾಗಿ ಇಂದು ನಿಂತಿವೆ. ನಮ್ಮ ವಾಹನ ಉತ್ಪಾದಕರು 91ರಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಾರೆ ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಕಾರು ತಯಾರಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಅವು ಕಳೆದ ವರುಷ 25 ಲಕ್ಷ ಕಾರು ಉತ್ಪಾದಿಸಿದವು. ಇಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಹಲವು ಭಾರತೀಯ ಮತ್ತು ವಿದೇಶೀ ಕಂಪನಿಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲೇ ಹೊಸ ವಾಹನಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನೂ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಇಂದು ಜಗತ್ತಿನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸ್ಕೂಟರ್ ಮೋಟರ್ ಸೈಕಲ್ ಮತ್ತು ಟ್ರ್ಯಾಕ್ಟರ್ ಕಂಪನಿಗಳು ಭಾರತೀಯ.

ಸಂವಹನ ಕ್ರಾಂತಿಯಂತೂ ಎಲ್ಲರ ಕಣ್ಣು ಮುಂದಿದೆ. 91ರಲ್ಲಿ .25 ಕೋಟಿ ಟೆಲಿಫೋನ್ ಇದ್ದರೆ ಈಗ 5 ಕೋಟಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಟೆಲಿಫೋನ್ ಮತ್ತು 100 ಕೋಟಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಮೊಬೈಲ್ ಇವೆ. 25 ವರುಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಕೇವಲ ರೋಹಿಣಿ ಉಪಗ್ರಹವನ್ನು ಹಾರಿಸಿದ ಇಸ್ರೋ ಇಂದು ಸುಮಾರು 130 ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಅಂತರಿಕ್ಷಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಿದೆ.

ಅದರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 50 ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಹೊರ ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ! ಅದೇ ರೀತಿ ಇನ್ನೊಂದು ಹೈಟೆಕ್ ಕ್ಷೇತ್ರವಾದ ಅಣು ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಅಣುಬಾಂಬು, ಸಬ್ ಮರೀನ್, ಪೃಥ್ವಿ, ಅಗ್ನಿ ಮುಂತಾದ ಕ್ಷಿಪಣಿ ಅಸ್ತ್ರಗಳು ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ 220, 540 ಮತ್ತು 700 ಮೆಗಾ ವ್ಯಾಟ್ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದಕ ರಿಯಾಕ್ಟರ್ ಮತ್ತು ಹೊಚ್ಚ ಹೊಸ ತಲೆಮಾರಿನ ಫಾಸ್ಟ್ ಬ್ರೀಡರ್‌ಗಳನ್ನೂ ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳಿಸಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ವಿಷಯವೆಂದರೆ ಅಂತರಿಕ್ಷ ಮತ್ತು ಅಣುಶಕ್ತಿಯ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಉದ್ದಿಮೆಗಳೇ ಎಲ್ಲ ಬಿಡಿ  ಭಾಗಗಳನ್ನೂ ಕಟ್ಟು ನಿಟ್ಟಾದ ಜಾಗತಿಕ ಗುಣಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಉತ್ಪಾದಿಸಿ ಕೊಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿವೆ.

ಈಗ ಪೆಟ್ರೊಕೆಮಿಕಲ್, ಫಾರ್ಮಾ, ಪಾಲಿಯೆಸ್ಟರ್, ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್, ತೈಲ ಶುದ್ಧೀಕರಣ, ಯೂರಿಯ, ಕೀಟನಾಶಕ ಮುಂತಾದ ಹಲವಾರು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ಜಾಗತಿಕ ಖ್ಯಾತಿ ಪಡೆದಿವೆ. ಐಟಿ ಕ್ಷೇತ್ರದಷ್ಟೆ ಇಂದಿನ ಭಾರತೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ಜೆನೆರಿಕ್ ಔಷಧಗಳಲ್ಲಿ ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಖ್ಯಾತಿಗಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ಅನೇಕ ಜಾಗತಿಕ ಮಹಾಮಾರಿಗಳ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ: ಏಡ್ಸ್, ಅಂಥ್ರಾಕ್ಸ್‌ನಂಥ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಕಂಪೆನಿಗಳ ಉತ್ಪನ್ನಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಆಗಾಗ ನಾವು "ಆದರೆ ನಮ್ಮಲ್ಲಿ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಹಾರ್ಡವೇರ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ಇಲ್ಲವಲ್ಲ. ಚೀನ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾ ದೇಶಗಳು ಈ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಮುಂದೆ ಹೋಗಿವೆಯಲ್ಲ !" ಎಂದು ವಿಷಾದಿಸುವದುಂಟು. ಆದರೆ ಈ ಶತಮಾನದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಈಗ ಬಹಳಷ್ಟು ಬದಲಾಗಿದೆ ಅಮೇರಿಕದ ಚಿಪ್ ಉದ್ದಿಮೆಯಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಬದಲಾವಣೆಗಳಾಗಿವೆ. ಈಗ ಚಿಪ್‌ಗಳ ಮೌಲ್ಯದ ಶೇಕಡಾ 80ರಷ್ಟು ಅವುಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಪರೀಕ್ಷಾ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಳಲ್ಲಿ ಅಡಗಿದೆ. ಚಿಪ್ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಗಳ ಪಾಲು ಶೇಕಡಾ 20 ಮಾತ್ರ.

ಈಗ ಭಾರತೀಯ ಎಂಜಿನಿಯರ್‌ಗಳು ಬೆಂಗಳೂರು, ಪುಣೆ, ಹೈದರಾಬಾದ್, ಗುರುಗ್ರಾಮ ಮುಂತಾದ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ಕುಳಿತು ವಿಶ್ವದ ಮುಂಚೂಣಿ ಚಿಪ್‌ಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಪರೀಕ್ಷೆ ಮಾಡಬಲ್ಲರು. ಬಹಳ ಜನರಿಗೆ ಗೊತ್ತಿಲ್ಲದ ವಿಷಯವೆಂದರೆ ಈ ಚಿಪ್ ವಿನ್ಯಾಸ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದವರು ಸಿಲಿಕಾನ್ ಕಣಿವೆಯ ಭಾರತೀಯರಾದ ಪ್ರಭುಗೋಯಲ್, ಸುಹಾಸ ಪಾಟೀಲ, ರಾಜೀವ ಮಾಧವನ್, ಪ್ರಕಾಶ ಭಾಲೆರಾವ್, ರಾಜವೀರ ಸಿಂಗ್ ಮುಂತಾದವರು.

ಇನ್ನೊಂದು ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ಈ ಕಳೆದ 25 ವರುಷಗಳಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಹಣಕಾಸು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಬುನಾದಿಯಾದ ಬ್ಯಾಂಕು, ಷೇರು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ, ವಿವಿಧ ಸಾಮಾನು ಸರಂಜಾಮು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳು ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿವೆ ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಮುಂದುವರೆದ ದೇಶ

ಗಳಿಗೂ ಮಾದರಿಯಾಗಿವೆ. ಇನ್ನು ಜನ ಧನ್, ಆಧಾರ್, ಮೋಬೈಲ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ನಿಂತ ಹೊಸ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರೀ ಹಣಕಾಸಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ರೂಪ ರೇಷೆ ತಯಾರಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಹಲವು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ಜಗತ್ತಿನ ಪ್ರಥಮ ಐದು ಕಂಪೆನಿಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನಗಳಿಸಿವೆ. ಕೆಲವು ಭಾರತೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹೊರ ದೇಶಗಳಿಗೂ ವಿಸ್ತರಿಸಿ ಟೆಲಿಕಾಮ್, ಸ್ಟೀಲ್, ಅಲ್ಯುಮಿನಿಯಮ್, ಆಟೊಮೋಬೈಲ್, ಐಟಿ ಮುಂತಾದ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಹೊರ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನಷ್ಟ ಅನುಭವಿಸಿದ ಅಥವಾ ದಿವಾಳಿಯ ಹಂತದಲ್ಲಿದ್ದ ಹಲವು ಉದ್ದಿಮೆಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಲಾಭಕರವಾಗಿ ನಡೆಸುತ್ತ ತಮ್ಮ ಉತ್ತಮ ಉಸ್ತುವಾರಿ ಕೌಶಲ್ಯವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿವೆ.

ಕಳೆದ 25 ವರುಷಗಳ ಅಗಾಧ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ನಾವು ನಮ್ಮ ಸಮತೋಲವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ಕಥೆಯನ್ನು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಮೊಟಕುಗೊಳಿಸಿ ಈ ಪರಿವರ್ತನೆಯ ವಿಶೇಷಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನೂ ಮತ್ತು ಕೆಲನಿಮಿತ್ತ ಕಾರಣಗಳನ್ನೂ ಪರಿಶೀಲಿಸೋಣ.

ಹೊಸ ಆರ್ಥಿಕ ನೀತಿಯ ಆರಂಭಕ್ಕೆ ಮೊದಲಿನ 25 ವರ್ಷಗಳು ಅಂದರೆ 1966ರಿಂದ 1991ರ ವರೆಗಿನ 25ವರುಷಗಳ ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳೆಡೆಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಲಕ್ಷ್ಯ ಹರಿಸದೇ ಇದ್ದರೆ ಈಗಿನ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳ ಪೂರ್ಣ ಚಿತ್ರ ದಕ್ಕಲಿಕ್ಕಿಲ್ಲ.

ಹೊಸ ಆರ್ಥಿಕ ನೀತಿ ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಬರುವ ಹಿಂದಿನ 25 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕೈಗಾರಿಕಾಭಿವೃದ್ಧಿ ಆಗಲೇ ಇಲ್ಲವೇ? ಖಂಡಿತವಾಗಿ ಆಗಿತ್ತು. ಬಟ್ಟೆ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ  ನೇಯುವ, ನೂಲೆಳೆಯುವ, ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಪ್ರಿಂಟ್ ಮಾಡುವ ಅನೇಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು 80ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಆಧುನೀಕರಣಗೊಂಡವು.

ಚಿಕ್ಕ ಉದ್ಯಮಗಳಾಗಿದ್ದ ಪವರ್ ಲೂಮ್‌ಗಳಿಗೆ ಏರ್ ಜೆಟ್, ವಾಟರ್ ಜೆಟ್ ನೇಯುವ ಯಂತ್ರಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ಮುಂಬೈ, ಕಾನ್ಪುರ, ಅಹಮದಾಬಾದ್ ಮುಂತಾದೆಡೆಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ನೂರಾರು ಬಟ್ಟೆ ಗಿರಣಿಗಳು ಮುಚ್ಚಿ ಹೋದದ್ದೂ  ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ. ಆದರೆ ಬಟ್ಟೆ ಉತ್ಪಾದನೆ ಮಾತ್ರ ಇನ್ನೂ ಬೆಳೆಯಿತು. ಟೆಲಿಫೋನ್ ಸಂಪರ್ಕಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಹಲವು ಲಕ್ಷದಿಂದ ೨.೫ ಕೋಟಿ ತಲುಪಿತು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕಿಂತ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಿ-ಡಾಟ್ ಆವಿಷ್ಕರಿಸಿದ ಡಿಜಿಟಲ್ ಸ್ವಿಚ್ ಮೂಲಕ ಸಂವಹನ ಜಾಲದ ಡಿಜಿಟಲೀಕರಣ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು.

ಎಸ್‌ಟಿಡಿ ಸೌಲಭ್ಯ ದೊರಕಿತು ಮತ್ತು ದೇಶದ ಮೂಲೆ ಮೂಲೆಗಳಲ್ಲಿ  ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಎಸ್‌ಟಿಡಿ ಬೂತ್‌ಗಳು ಆರಂಭವಾದವು. ಹೈಟೆಕ್ ಉದ್ದಿಮೆಗಳಾದ ಅಂತರಿಕ್ಷ್ ಮತ್ತು ಅಣು ಶಕ್ತಿ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳೂ ತಮ್ಮ ಬಾಲ್ಯಾವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕಳೆದು  ಸ್ವದೇಶಿ ಯತ್ನದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರೌಢತೆಯೆಡೆಗೆ ಕಾಲಿಟ್ಟವು.

ಐಟಿ ಉದ್ಯೋಗ ರೆಕ್ಕೆ ಪುಕ್ಕ ಬೆಳೆಸಿತು. ಟಿ.ಸಿ.ಎಸ್., ಸಿ.ಎಮ್.ಸಿ. ಗಳು ಪ್ರೌಢಾವಸ್ಥೆಗೆ ಬರತೊಡಗಿದರೆ ಇನ್ಫೋಸಿಸ್, ವಿಪ್ರೋ, ಎಚ್.ಸಿ.ಎಲ್. ನಂಥ ಹೊಸ ಕಂಪನಿಗಳೂ ಹುಟ್ಟಿದವು. ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಮೇಲಾಗಿ ಸಿ.ಎಮ್.ಸಿ. ಯ ಸತತ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಮತ್ತು ಪರಿಶ್ರಮದಿಂದ ೮೦ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಗೆ ರೈಲ್ವೇ ಟಿಕೇಟು ಮತ್ತು ಆರಕ್ಷಣೆಯ ಕಂಪ್ಯೂಟರೀಕರಣ ಆರಂಭವಾಯಿತು ಕೆಲವೇ ವರುಷಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಸಫ಼ಲ ಡಿಜಿಟಲ್ ಪ್ರಕಲ್ಪಎಂದು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಯಿತು.

ಈ ಪ್ರಕಲ್ಪದ ಸಫ಼ಲತೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಲ್ಲಿ, ಕಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಪೂಟರೀಕರಣದ ಬಗ್ಗೆ ಇದ್ದ ಹಿಂಜರಿಕೆ, ಸಂಶಯಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿತು ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗಾಗಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕ್ರಾಂತಿಯ ನಾಂದಿಯನ್ನು ಹಾಡಿತು ಎಂದರೆ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆ ಆಗಲಾರದು. ಅದೇ ರೀತಿ ಇದು ವರೆಗೆ ಸಣ್ಣ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಗಳ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಬಲ್ಲವರಾಗಿದ್ದ ಭಾರತೀಯ ತಂತ್ರಜ್ಞರು ಫ಼್ಲೋಸಾಲ್ವರ್, ಪರಮ್‌ನಂಥ ಸೂಪರ್ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಗಳನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿ ತೋರಿಸಿದರು.

ಜೆಮ್‌ಷೆಡ್‌ಪುರದಲ್ಲಿ ಟಾಟಾ ಸ್ಟೀಲ್‌ನಿಂದ ಆರಂಭವಾದ ಸ್ಟೀಲ್ ಉದ್ಯೋಗ ಭದ್ರಾವತಿ ಮತ್ತು ನಂತರ ರೂರ್ಕೇಲಾ, ಭಿಲಾಯಿ, ದುರ್ಗಾಪುರ, ಬೊಕಾರೊದಂಥ ಉಕ್ಕು ಸಂಕೀರ್ಣಗಳೆಡೆ ನಡೆದಿತ್ತು. ಮಾರುತಿ-ಸುಜ಼ುಕಿಯ ಜಪಾನೀ ಮಾದರಿಗಳ ಆಗಮನದಿಂದ ಮತ್ತು ಬಜಾಜ್, ಕೈನೆಟಿಕ್ ಹೊಂಡಾ ಇತ್ಯಾದಿ ಸ್ಕೂಟರ್ ಉದ್ಯೋಗಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಿಂದ ಆಟೋಮೋಬೈಲ್ ಕ್ಷೇತ್ರದ ನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹೊಸ ಹುಮ್ಮಸ್ಸು ಬಂದಿತ್ತು. ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ 80 ದಶಕದ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ಮುಂದಿನ 25 ವರುಷ ಕಾಲದ ಪರಿವರ್ತನೆಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿತ್ತು ಬುದನ್ನು ಕಡೆಗೆಣಿಸಲಾಗದು.

ಆದರೆ ಕಳೆದ 25 ವರುಷಗಳ ಸ್ಫೋಟದಂಥ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ನಿಮಿತ್ತವಾದ ಕಾರಣಗಳೆಂದರೆ ಉದಾರೀಕರಣ ಮತ್ತು ಜಾಗತೀಕರಣ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ಅನುಕೂಲ ಮತ್ತು ಆಪತ್ತುಗಳೆರಡನ್ನೂ ಕಂಡವು. ಹೊಸ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿಗೆ ತೆರೆದುಕೊಂಡ ಉದ್ಯಮಿಗಳು ಅಭೂತಪೂರ್ವ ಎನಿಸುಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದರೆ ಪರಿವರ್ತನೆಗೆ ತಯಾರಿಲ್ಲದವರು ಸೋತರು. 1991ರ ನಂತರದ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೂ ಹಿಂದಿನ ದೊಡ್ಡ ವಹಿವಾತಿನ ಉದ್ಯಮಿಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಅನೇಕ ಹಳೆಯ ಹೆಸರುಗಳು ಕಾಣೆಯಾದದ್ದು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಹೆಸರುಗಳು ಈ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.

ಈ ಸ್ಫೋಟದ, ಮಂಥನದ, ಐದು ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ನೋಡೋಣ:

ಚೈತನ್ಯ ಮತ್ತು ಗತಿಶೀಲತೆ: 

90ರ ದಶಕದ ಮುಂಚೆ ನಮ್ಮ ಅನೇಕ ದೊಡ್ಡ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ದೇಸೀ ಅಥವಾ ವಿದೇಶೀ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಉನ್ನತ ಆಯಾತ ಕರಗಳ ಮೂಲಕ ಅವರ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿತ್ತು. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರಿಗೆ ಹೊಸ ಆವಿಷ್ಕಾರದ ಅಥವಾ ಉತ್ತಮ ಗುಣಶೀಲತೆಯ, ಗ್ರಾಹಕ ಒಲುಮೆಯ, ಉತ್ಪಾದನಾ ಕ್ಷಮತೆಯ ಮತ್ತು ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಸ್ಪರ್ಧಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಬೆಲೆಗೆ ಮಾರುವ ಗೋಜೇ ಇರಲಿಲ್ಲ.

ಲೈಸೆನ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೂಲಕ ಅನೇಕರು ಏಕಾಧಿಪತ್ಯದ ಸವಿಯನ್ನೂ ಉಣ್ಣುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗಾಗಿ 91ರಲ್ಲಿ ಲೈಸೆನ್ಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಬಹುತೇಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ರದ್ದಾದಾಗ ಮತ್ತು ಆಯಾತ ಕರಗಳು ಕಡಿಮೆಯಾದಾಗ ಅನುಕೂಲ ಮತ್ತು ಆಪತ್ತು ಎರಡೂ ಎದುರಾದವು. ಚೈತನ್ಯಭರಿತರಾಗಿ ಹೊಸ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದವರು ಜಾಗತಿಕ ಸ್ಪರ್ಧೆಗೆ ಸರಿಸಮನಾಗಿ ನಿಂತರು ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಸ್ವತಃ ಜಾಗತಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮುಂದಾದರು. ಅದೇ ಸಮಯ ಹೊಸತನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಆಗದವರು ಸ್ಪರ್ಧಾ ಕಣದಿಂದಲೇ ಹೊರ ಹೋದರು. ಇಂದು ಎಷ್ಟೋ ಸರಕು ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ, ಹಣಕಾಸು ಮತ್ತು ಉಸ್ತುವಾರಿಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಆವಿಷ್ಕಾರ ಇಲ್ಲವೆ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ಮಾಡಿವೆ.

ಭಾರತೀಯ ಬಹುರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು:

ಜಾಗತಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಲು ಹಲವಾರು ಕಂಪನಿಗಳು ಅಲ್ಲಿ ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಹೂಡಿ ಹೊಸ ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿವೆ ಇಲ್ಲವೆ ಅಲ್ಲಿಯ ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಕೇವಲ 2006ರಿಂದ 2010ರ ನಡುವಣ ನಾಲ್ಕು ವರುಷಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟನ್ನಿನ "ದಿ ಎಕಾನಮಿಸ್ಟ್" ಪತ್ರಿಕೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಭಾರತೀಯ ಉದ್ದಿಮೆದಾರರು 7500 ಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿದರು ಮತ್ತು 754 ವಿದೇಶೀ ಕಂಪನಿಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದರು.

ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ಆ ಪತ್ರಿಕೆ ಭಾರತೀಯ ಉದ್ದಿಮೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ "ಹಸಿದ ಹುಲಿಗಳು" ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿ ಲೇಖದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿತ್ತು. ಕಳೆದ ಹಲವಾರು ವರುಷಗಳಿಂದ ಟಿ.ಸಿ.ಎಸ್., ಇನ್ಫೋಸಿಸ್, ವಿಪ್ರೋ, ಎಚ್.ಸಿ.ಎಲ್., ಟೆಕ್ ಮಹೀಂದ್ರಾ ಅಲ್ಲದೆ ಅನೇಕ ಐಟಿ ಕಂಪನಿಗಳು ಶೇಕಡಾ 90ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಆದಾಯವನ್ನು  ಜಾಗತಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಗಳಿಸುತ್ತಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಟಾಟಾ ಸಮೂಹ, ಆದಿತ್ಯ ಬಿರ್ಲಾ ಸಮೂಹ, ಎಸ್ಸಾರ್, ವೇದಾಂತ, ವಿಡಿಯೋಕಾನ್, ಓಎನ್‌ಜಿಸಿ, ಭಾರತಿ, ಜಿಂದಾಲ್, ರಿಲಾಯನ್ಸ್, ಡಾ ರೆಡ್ಡಿ, ಸನ್ ಫಾರ್ಮಾ, ಎಲ್ ಆಂಡ್ ಟಿ, ಮಹೀಂದ್ರ, ಎಸ್ಸೆಲ್, ಸುಜ಼್ಲೊನ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಹಲವಾರು ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಸಮೂಹಗಳು ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಹೂಡಿ ದೊಡ್ಡ ಆದಾಯವನ್ನು ಇದರಿಂದ ಪಡೆಯುತ್ತಿವೆ.

ಇಂಥ ಖರೀದಿಗಳಿಗೆ ಅವರಿಗೆ  ಜಿ.ಡಿ.ಆರ್., ಎ.ಡಿ.ಆರ್., ವಿದೇಶೀ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಶೇರು-ಬಾಂಡ್ ಮಾರಾಟ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಮೂಲಕ ಸಾಕಷ್ಟು ಬಂಡವಾಳವೂ ದೊರಕಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಕಳೆದ 15 ವರುಷಗಳಲ್ಲಿ  ನೂರಾರು ಸಣ್ಣ ಸ್ಟಾರ್ಟ ಅಪ್‌ಗಳಿಗೂ ಅಮೇರಿಕ ಮತ್ತು ಜಪಾನಿನ ನೂರಾರು ಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ವೆಂಚರ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಉಪಲಬ್ಧವಾಗಿದೆ. ಅಂದರೆ 1991ರ ನಂತರ ಭಾರತೀಯ ಉದ್ದಿಮೆಗಳಿಗೆ ಸರಕು-ಸೇವೆಗಳ ಜಾಗತಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಬಂಡವಾಳದ ಜಾಗತಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯೂ ದೊರೆತಿದೆ.

ಗುಣ ಶೀಲತೆಯ ಪ್ರಜ್ಞೆ:

ಕಳೆದ 25 ವರುಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ಭಾರತೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ತಮ್ಮ ಉತ್ಪಾದನೆ ಅಥವಾ ಸೇವೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ತೀವ್ರವಾಗಿ ಸುಧಾರಿಸಿವೆ. ಈಗಾಗಲೇ ಐಟಿ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಕಂಪನಿಗಳು ಗುಣಮಟ್ಟದ ಮಾನದಂಡವಾದ  ಸಿ.ಎಮ್.ಎಮ್.ಐ. ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಮಜಲನ್ನು ಮುಟ್ಟಿವೆ ಮತ್ತು ಜಾಗತಿಕ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗಿವೆ. ಇನ್ನುಳಿದ ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಐ.ಎಸ್.ಓ. ಗುಣಮಟ್ಟದ ಅಳವಡಿಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಸತತ ಗುಣಶೀಲತೆಯ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಅಸಂಖ್ಯ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ಕೈಜ಼ೆನ್, ಸಿಕ್ಸ್ ಸಿಗ್ಮಾ, ಮ್ಯಾಲ್ಕಮ್ ಬಾಲ್ಡ್ರಿಜ್, ಟಾಟಾ ಬಿಜಿನೆಸ್ ಎಕ್ಸಲೆನ್ಸ್ ಮಾಡೆಲ್, ಟೋಟಲ್ ಪ್ರಿವೆಂಟಿವ್ ಮೆಂಟೇನನ್ಸ್, ಟೋಟಲ್ ಕ್ವಾಲಿಟಿ ಮೆಂಟೇನನ್ಸ್, ಕ್ವಾಲಿಟಿ ಸರ್ಕಲ್, ಜ಼ೀರೋ ಡಿಫ಼ೆಕ್ಟ್ ಮ್ಯಾನುಫ್ಯಾಕ್ಚರಿಂಗ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಿವೆ.

ಜಾಣ ಉತ್ಪಾದನೆಯತ್ತ:

ಇತ್ತೀಚಿನ ಜಪಾನೀ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳಾದ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾದ ಉತ್ಪಾದನೆ (ಜಸ್ಟ್ ಇನ್ ಟೈಮ್) ಮತ್ತು ವಿಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಉತ್ಪಾದನೆಗಳನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಕಂಪನಿಗಳು ವೇಗದಿಂದ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಅದರೊಡನೆಯೇ ಜರ್ಮನ್-ಅಮೇರಿಕನ್ ಐಟಿ ಆಧಾರಿತ ಪದ್ಧತಿಯಾದ ಇ.ಆರ್.ಪಿ.ಯನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿ ತಮ್ಮ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕ್ಷಮತೆಯನ್ನು ವೃದ್ಧಿಸಿವೆ. ಇಂದು ಭಾರತೀಯ ಉತ್ಪಾದನಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಚೀನದ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಮೊತ್ತವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿಲ್ಲವಾದರೂ  ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟವನ್ನು ತಲುಪಲು ತಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ ಎಂದೆನ್ನಬಹುದು.

ಮಿತವ್ಯಯೀ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್:

ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಭಾರತ ಮಿತವ್ಯಯದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ತಳಪಾಯವಾಗಿರಿಸಿ ಹೊಸ ದಿಕ್ಕು ತೋರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇದರಿಂದ ಸರಕುಗಳ ಅಂತಿಮ ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಇಳಿಕೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ. ಫ಼್ರಾನ್ಸ್ ದೇಶದ ರಿನೋ ಮೋಟಾರ್ಸ್ ಮತ್ತು ಜಪಾನಿನ ನಿಸ್ಸಾನ್ ಮೋಟಾರ್ಸ್ ಕಂಪನಿಗಳ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾದ ಕಾರ್ಲೋಸ್ ಘೌನ್ ಅವರು ಇದನ್ನು  ಮಿತವ್ಯಯೀ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮಾರ್ಗ ಎಂದು ಹೊಗಳಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ ಅನ್ವೇಷಣಾ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಹಣವನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಟಾಟಾ ಸಮೂಹದ ನ್ಯಾನೋ ಮುಂತಾದವು ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿ ಜಗತ್ತಿನ ಮನ ಸೆಳೆದವು. ಮ್ಯಾನೇಜ್‌ಮೆಂಟ್ ಗುರು ಎಂದು ಹೆಸರಾದ ಅಮೇರಿಕದ ಸಿ.ಕೆ. ಪ್ರಹ್ಲಾದ ಅವರು ಈ ಕ್ರಮಕ್ಕೆ "ಆದಾಯ ಪಿರಾಮಿಡ್ ನ ತಳವನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿದ ಕ್ರಮ" ಎಂದು ಕರೆದರು. ಈ ತಳದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವದ ಸುಮಾರು 500 ಕೋಟಿ ಜನತೆ ಇದೆ ಎಂದು ಅವರ ಲೆಕ್ಕವಾಗಿತ್ತು.

ಇದೊಂದು ಕಳೆದ 25 ವರುಷ ಭಾರತೀಯ ಉದ್ದಿಮೆ ಪಯಣಿಸಿದ ಪಥದ ಹಕ್ಕಿ ನೋಟ. ಇಷ್ಟೆಲ್ಲ ಪ್ರಗತಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದಲ್ಲೇ ಉದಾರೀಕರಣ ಮತ್ತು ಜಾಗತೀಕರಣಗಳ ಮೂಲಕ ಆಯಿತೆಂದರೆ ಇದಕ್ಕೂ ಮೊದಲೇ ಭಾರತೀಯ ಉದ್ದಿಮೆಗಳು ಈ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಏಕೆ ನಡೆಯಲಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಸಹಜ. ಇದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರವನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅರ್ಥೈಸುವದು ಅಗತ್ಯ. ಅದನ್ನು ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಮಾಡಬಹುದು.

(ಲೇಖಕ ಶಿವಾನಂದ ಕಣವಿಯವರು ಭಾರತದ ಮೊದಲ ವಾಣಿಜ್ಯ ನಿಯತಕಾಲಿಕ ‘ಬಿಜಿನೆಸ್ ಇಂಡಿಯಾ’ದ ಕಾರ್ಯವಾಹಕ ಸಂಪಾದಕರಾಗಿದ್ದವರು. ನಂತರ ಟಿಸಿಎಸ್‌ನ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ಸದ್ಯ ‘ನಿಯಾಸ್’ನಲ್ಲಿ ಪ್ರೊಫೆಸರ್)

Excerpts from ಡಿಜಿಟಲ್ ಕ್ರಾಂತಿ ಮತ್ತು, ಭಾರತ

Excerpts from ಡಿಜಿಟಲ್ ಕ್ರಾಂತಿ ಮತ್ತು ಭಾರತ and a short interview of mine

 Sunday Supplement of Kannada Prabha June 12, 2016, 

http://epaper.kannadaprabha.in/Article.aspx?eid=31848&articlexml=12062016101004#

http://epaper.kannadaprabha.in/Article.aspx?eid=31848&articlexml=12062016104007

ಇ-ಆಡಳಿತದ ಮೊದಲ ಘಟ್ಟ ಮುಟ್ಟಿದ್ದೇವೆ

ಭಾರತಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಚೈತನ್ಯ ತುಂಬಿದೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕ್ರಾಂತಿ. ಹಾಗೆಯೇ ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಹಲವು ಸಾಧನೆಗಳಿಗೆ ಭಾರತವೂ ಕಾಣ್ಕೆ ನೀಡಿದೆ. ಬೃಹತ್ ಗಾತ್ರದ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಕಾಲದಿಂದ ಎಲ್ಲ  ಕೆಲಸಗಳೂ ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ಫೋನ್ ಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಈ ಕಾಲದ ವರೆಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ್ ಲೋಕದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಶಿವಾನಂದ ಕಣವಿಯವರು ಕಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳ ಹಲವು ಸಂಗತಿಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ತಮ್ಮ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕ್ರಾಂತಿ ಕೊಟ್ಟ ಕೊಡುಗೆ ಏನು? ಅದರಿಂದ ಏನೆಲ್ಲ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಕಣವಿಯವರು ಇಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದ್ದಾರೆ.

.

1. ಡಿಜಿಟಲ್ ಭಾರತ ಎಂದರೆ ಥಟ್ಟನೆ ನಿಮ್ಮ ಕಣ್ಣ ಮುಂದೆ ನಿಲ್ಲುವ ಚಿತ್ರ ಯಾವುದು? 

ಕುಂಭ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಭಸ್ಮ ದಿಂದ ಆಭೂಷಿತ ಒಬ್ಬ ಅರೆ ನಗ್ನ ಸಾಧು ಮೊಬೈಲ್ ಫೋನಿನಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಿರುವ ಚಿತ್ರ

2. ಸಾಮಾನ್ಯ ಭಾರತೀಯನಿಗೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ಕ್ರಾಂತಿಯಿಂದ ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಏನು ಸಿಗುತ್ತಿದೆ?

ವ್ಯಾಪಾರ, ವ್ಯವಹಾರ, ಕೈಗಾರಿಕೋದ್ಯಮ, ಕೃಷಿ, ಆಡಳಿತ, ಶಿಕ್ಷಣ, ಆರೋಗ್ಯ, ಮನೋರಂಜನೆ, ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮ ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ರಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಳೆದ ಸುಮರು ೨೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಆರಂಭವಾದ  ಡಿಜಿಟಲ್ ಕ್ರಾಂತಿಯಿಂದ ಅಪಾರ ಜನಹಿತದ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಆಗಿವೆ ಆದರೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ೧೦೦ ಕೋಟಿಗಿಂತೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರನ್ನು ತಟ್ಟಿದ್ದು ಸಂವಹನ ಕ್ರಾಂತಿ ಎಂದರೆ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆ ಆಗಲಾರದು

3. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆದ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಕ್ರಾಂತಿ ನಿಜಕ್ಕೂ ಯಾವ  ರೀತಿಯ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ?

ಆಡಳಿತ ಜನರತ್ತ ಬರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ, ಆರೋಗ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಶಾರೀರಿಕ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳೂ ಇಂದು  ಡಿಜಿಟಲ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿವೆ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಅನುಸಂಧಾನಕ್ಕೆ ಅನೇಕ ಹೊಸ ಉಪಕರಣಗಳು ಲಭ್ಯವಾಗಿವೆ, ಬ್ಯಾಂಕು ಮತ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳ ವ್ಯವಹಾರ ತ್ವರಿತ ಮತ್ತು ಪಾರದರ್ಶಕ ವಾಗಿವೆ, ಎಲ್ಲ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮ ಮತ್ತು ಪ್ರಕಾಶನ ರಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಫೋಟವೇ ಆಗಿದೆ. 

ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಹೇಳಬೆಕೆಂದರೆ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿ ಹೇಗೆ ಮಾನವ ಮತ್ತು ಅವನ ದೇವರ ನಡುವೆ ಅಡ್ಡಿಯುಂಟು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಮಧ್ಯಸ್ಥ ಪೂಜಾರಿಗಳನ್ನು ದಾಟಿ ಮುಂದೆ ಹೋಯಿತೋ ಅದೇ ತರಹ ಮಾನವ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಸ್ಥರನ್ನು ಅನಾವಶ್ಯಕ ಮಾಡಿದೆ ಡಿಜಿಟಲ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ. ಅದರೊಂದಿಗೆಯೇ ಹಳೆಯ ಮಾನವ ಕರುಳು ಬಌಗಳಾದ ಕುಲ, ಜಾತಿ, ಊರು, ರಾಷ್ಟ್ರಮುಂತಾದವುಗಳ ಸಂಕುಚಿತ ಮೇರೆಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ಹೊಸ ಕರುಳು ಬಌಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಡಿಜಿಟಲ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿದೆ.

4. ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಸ್ಥಾನವೇನು? ಏಕೆ?

ಡಿಜಿಟಲ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯರು ಅಪಾರ ಮೂಲಭೂತ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಮೂಲ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು,( Sand to Silicon: The amazing story of digital technology) ಬರೆಯುವದಕ್ಕೆ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರೇರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಥ ಭಾರತೀಯರನ್ನು ಗುರುತಿಸುವದೂ ಆಗಿತ್ತು. ಇದಲ್ಲದೆ ವೈದ್ಯಕೀಯ, ಜೈವಿಕ, ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ, ಪರಮಾಣು ಮತ್ತಿತರ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮಂಚೂಣಿಯ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಿಗಳು ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

5. ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದೆ? ಏನಾಗಬೇಕಿದೆ? 

ಈಗ ಅನೇಕ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಕಚೇರಿ-ಕಾರ್ಯಾಲಯಗಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಗಂಟೆಗಟ್ಟಲೇ ಕಾಲವ್ಯಯಿಸಿ ನಂತರ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳ ಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ಆನೇಕ ಸರಕಾರಿ ದಾಖಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಸೂಚನೆಗಳು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಅಥವಾ ಸ್ಮಾರ್ಟ್ ಫೋನ್ ಮೂಲಕ ಪಡೆಯಬಹುದು. ಕೇಂದ್ರ, ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಮಹಾಪಾಲಿಕೆಗಳವರೆಗೆ ಸುಮಾರು ಎಲ್ಲಾ ಸರಕಾರೀ ಸಂಸ್ಥೆ ಅಥವಾ ನಿಗಮಗಳು ಅಂತರ್ ಜಾಲದಲ್ಲಿ ಉಪಸ್ಥಿತವಾಗಿವೆ. ಒಂದು ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನಾವು ಇ-ಆಡಳಿತದ ಮೊದಲ ಘಟ್ಟವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿದ್ದೇವೆಯೆಂದು ಹೇಳಲು ಚಿಂತೆಯಿಲ್ಲ. ಕೆಲ ಆಡಳಿತ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಇಂದು ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಮಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ನಮ್ಮ ಇ-ಆಡಳಿತದ ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ಮಾದರಿಯೆಂದು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಅನೇಕ ದೇಶಗಳಿಂದ ಬರುವ ತಂಡಗಳನ್ನು ನಾನು ಟಾಟಾ ಕನ್ಸಲ್ಟನ್ಸಿ ಸರ್ವಿಸಸ್ (TCS) ಯಲ್ಲಿ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷನಾಗಿ ೧೦ ವರುಷ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದಾಗ ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಭೇಟಿಯಾಗಿದ್ದೇನೆ. 

ಈಗ ನಾವು ಮುಂದಿನ ಘಟ್ಟಕ್ಕೆ ಮುನ್ನಡೆಯ ಬೇಕು. ಅದೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ಇ-ಆಡಳಿತ ಜಾಲತಾಣಗಳ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆಡಿಟ್ ಆಗಬೇಕು ಅವುಗಳ ಕುಂದು ಕೊರತೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿ ಪುನರ್ ವಿನ್ಯಾಸ ಮಾಡಬೇಕು.

 ಅತಿ ಮುಖ್ಯ ವಿಷಯವೆಂದರೆ ನಮ್ಮ ಆಡಳಿತದ ಮೂಲ ಸೂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ನಿಯಮಗಳೆಲ್ಲ ೧೮೫೭ರ ಕ್ರಾಂತಿಯ ನಂತರ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ವಸಾಹತುವಾದಿಗಳು ಮಾಡಿದ್ದವು. ಇನ್ನೂ ವರೆಗೆ ಅದೇ ವಸಾಹತುವಾದಿ ಆಡಳಿತದ ಚೌಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಆಡಳಿತ ಸಿಕ್ಕು ಬಿದ್ದಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇಂಥ ವಸಾಹತುವಾದಿ ಆಡಳಿತ ಸೂತ್ರ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಕರಿಸುವದಕ್ಕಿಂತ ನಾವೆಲ್ಲ ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಆದಳಿತ ಸೂತ್ರಗಳನ್ನು ಪುನರಾವಲೋಕಿಸಿ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್ ಕರಣದ ಜೊತೆಗೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಜನಪರ ಮಾಡುವ ಅತ್ಯಾವಶ್ಯಕತೆ ಇದೆ.

Komagata Maru and Justin Trudeau apology

Justin Trudeau, PM of Canada apologized in the Canadian parliament  for the Komagata Maru incident in 1914 and tweeted the same.

But what really happened in 1914 at Vancouver and later Kolkata and all over India with the Ghadar Uprising in 1915...Read Madhavi Thampi explaining in Ghadar Jari Hai....

Ghadar Jari Hai, Vol 3, Issue 1&2, pp 29-30, 2009

Stirring legacy of the Komagata Maru

Madhavi Thampi tells us about an episode in the history of colonialism that enraged Indians abroad and in India for the callous and discriminatory treatment meted out to an enslaved people.

 Passengers of Komagata Maru

The struggle against the British colonial rulers was joined by hundreds of streams of Indian people, including Indians abroad.  Poverty and destitution, the drying up of economic opportunities at home, as well as political oppression, had compelled millions of Indians in the colonial period to uproot themselves from their homeland and make their way to places as far away as Mauritius and China, Africa and the Caribbean islands, Australia and the Americas.  However their status, as people who came from a land that had been occupied and enslaved by a foreign power, did not leave them wherever they went.  Abused by racist and colonial authorities in the places they moved to, with strong emotional ties to their communities back home, and with their horizons broadened by their experience as migrants, Indians who went abroad were among the most militant fighters for India’s freedom. The episode of the Komagata Maru, that took place 95 years ago, is a landmark in the anti-colonial struggle that enshrined this spirit of the Indian people.  The Komagata Maru was a Japanese steamship that was chartered in Hong Kong in 1914 to carry aspiring Indian emigrants, mainly from Punjab, to Vancouver, Canada.  As part of the process of conquering new lands and opening them up for economic exploitation, colonialism and imperialism had always sought to use labour from colonies and dependent countries in Asia and Africa.  After the abolition of the slave trade in the 19th century, labour from India and China was in great demand to work on plantations, railroads, lumber yards, mines, and so on.  This gave rise to the notorious coolie trade, in which lakhs of men and women were shipped off in the most barbaric conditions to work as virtually bonded labour in other colonies. 

However, from the beginning of the 20th century, discriminatory immigration laws began to be applied, first against the Chinese, and then against Indians also, in those places.  Along with these laws, racist campaigns were deliberately launched which warned of “brown-skinned” and “yellow-skinned” immigrants “flooding” those countries and taking over all jobs.  The idea here was not to stop the flow of immigrants from India and China, whose labour was still very much needed by the capitalists in those countries, but to tightly control it.  It was a useful way of engendering divisions among the workers of those countries on the basis of their place of origin, and of preventing immigrants from standing up for their rights out of fear of being persecuted and deported. To put the squeeze on potential Indian immigrants, the government of the British colony of Canada passed two Orders-in-Council in 1908.  One raised the money requirement for the immigrants at one go from $25 per person to $200 – a huge sum of money in those days.  The other stipulated that only those who sailed to Canada in a “continuous journey” from their place of origin were eligible to be considered for immigrant status.  This was a near impossibility for those coming from India.  Meanwhile, the US government also issued regulations to curtail the flow of immigrants from India.

A large number of Indians had by this time made their way to various places in China and Japan in the expectation of going onward from there to North America for work.  Stopped from proceeding further, they had to bide their time for months on end with little or no income. 

In the words of Gurdit Singh, the businessman who hired the Komagata Maru: “When I came to Hong Kong for some private business in January 1914, I could not bear the grief and hardship of the Vancouver emigrants who had been waiting in the Sikh temple in Hong Kong.  It was a matter of injustice and darkness, I thought, because our brethren were passing their days in a miserable state for the hope of arriving at Vancouver while staying here for one year and spending money for their eating from their own pockets.”

After finally getting clearance from the colonial authorities in Hong Kong to set sail, the Komagata Maru left for Vancouver on April  4,1914, picking up more passengers at Shanghai and Japan on the way, a total of 337 passengers.

When they learned of the departure of the ship from Hong Kong, the Canadian government went into a fever of preparations to forcibly prevent the ship from docking at Vancouver and unloading its Indian passengers.  However, the Indians resident in Vancouver, numbering not more than about 2,000, also made their preparations to support their fellow countrymen in every way they could.  When the Komagata Maru reached Canadian waters in May 1914, it was ordered to turn back at once.  After all that they had endured to reach Canada, the passengers refused.  A stalemate ensued, with the Canadian authorities trying to use every means to force the ship and its passengers to leave, including denying food and essential supplies, while the Indian community in Vancouver tried their best to send food and supplies and also to fight a legal battle on behalf of the ship passengers.  This was an extraordinary display of courage and defiance, as well as love for their fellow countrymen, by the Indian community.

In the end, after two months confined to the ship, the Indians on board had no choice but to turn back.  The events in Vancouver had among other things raised the level of consciousness of the ordinary working people on board the ship about the real nature of imperialism and about the necessity to free India from the chains of colonial rule.  When the ship approached Calcutta on September 26, they were met by a British gunboat which did not allow the ship to dock at Calcutta as planned, but took it to Budge Budge.  The passengers wanted to take out a procession from the ship to the authorities in the city to register their protest at their treatment.  However, the British authorities had other plans.  Treating them as criminals, they tried to force all the passengers, irrespective of what their plans were, to proceed straightaway to Punjab in a special train.  When the passengers tried to march in a procession anyway, they were met with brutal force.  More than a score of passengers died in police firing, while many more were injured.

The news of the brutal treatment of the Komagata Maru passengers both at Vancouver and when they returned to India aroused widespread fury against the British rulers.  It was directly responsible for the mutiny in 1915 of the Indian regiment posted at Singapore, the first such rebellion of a unit of the Indian armed forces after 1857.  It also led to large numbers of Indians from North America, China and other places volunteering to return to India and join the campaign led by the Hindustani Ghadar Party to overthrow British rule by force of arms.

The Komagata Maru episode holds important lessons for us Indians today.  The nature of imperialism has not changed, even if direct colonial rule over India and other countries has ended.  When they want, the capitalists in various countries use the state to manipulate immigration laws and regulations to either entice labour from poorer countries to come and work their enterprises, or to discourage them when that suits their interests.  Migrant workers, be they from India or other countries, have no rights and are always under pressure to accept whatever conditions are imposed on them.  Far from defending their rights, the present-day Indian state shows only lip sympathy for these hapless working people from our country.

The Komagata Maru episode  shows the unconquerable spirit of Indian people to unite and fight against injustice, whether they are in India or abroad. 

Justin Trudeau @JustinTrudeau May 19

No words can fully erase the suffering of Komagata Maru victims. Today, we apologize and recommit to doing better.pic.twitter.com/NsryzhUbp1